5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 59
b. Önceki sayfada yer alan açıklamalardan hareketle aşağıdaki kelimeleri eklerine ve köklerine ayırınız.
| Kelime | Kök | Ek(ler) | Açıklama |
|---|---|---|---|
| soruşturmak | soru | -ş, -tur, -mak | İsim kökü + fiil yapım eki + fiil yapım eki |
| çocuklara | çocuk | -lar, -a | İsim kökü + çoğul eki + yönelme hâl eki |
| gemisi | gemi | -si | İsim kökü + iyelik eki (onun) |
| öğretmeni | öğretmen | -i | İsim kökü + iyelik eki (onun) veya belirtme |
| arabamız | araba | -mız | İsim kökü + iyelik eki (bizim) |
| okulda | okul | -da | İsim kökü + bulunma hâl eki |
| çantası | çanta | -sı | İsim kökü + iyelik eki (onun) |
| silgiler | silgi | -ler | İsim kökü + çoğul eki |
| odasında | oda | -sı, -nda | İsim kökü + iyelik eki + bulunma hâl eki |
| denizci | deniz | -ci | İsim kökü + meslek/türetme eki |
5. Etkinlik
Atatürk’ün katıldığı kongrelerde yaptığı konuşmaları düşününüz. “Sizce konuşmaya başlamadan önce neler söyleyeceğini önceden tasarlamış mıdır? Konuşmaları esnasında nelerden faydalanmış olabilir? Bir lider nasıl konuşmalıdır?” sorularının cevaplarını düşününüz. Etkili konuşma konusunda kısa bir metin yazınız. Yazınızda anlamını yeni öğrendiğiniz kelimeleri kullanmaya özen gösteriniz. Ayrıca dilimize henüz yerleşmemiş yabancı kelimelerin yerine Türkçelerini kullanmaya özen gösteriniz.
Atatürk’ün katıldığı kongrelerde yaptığı konuşmaları incelediğimizde, onun konuşmalarını rastgele değil, özenle ve önceden planlayarak yaptığı anlaşılmaktadır. Bir lider olarak, konuşmaya başlamadan önce mutlaka ne söyleyeceğini zihninde tasarlamış, halkın ihtiyaçlarını, milletin beklentilerini ve zamanın koşullarını göz önünde bulundurmuştur. Bu da onun öngörülü ve bilinçli bir lider olduğunun göstergesidir.
Konuşmaları esnasında geçmiş tecrübelerinden, bilimsel verilerden, halkın duygularından ve gözlemlerinden faydalandığı söylenebilir. Aynı zamanda dili etkili kullanmış, karmaşık olmayan ama derin anlamlar içeren cümlelerle halkın kalbine hitap etmiştir.
Bir lider konuşurken açık, anlaşılır ve inandırıcı olmalıdır. Konuşma sırasında abartıya kaçmadan ama duygu yüklü ifadelerle halkla bağ kurmalıdır. Dinleyicinin dikkatini çekecek akıcı bir dil kullanılmalı ve konuşmanın amacı net olmalıdır. Tutarlılık ve samimiyet, bir konuşmayı güçlü kılan en önemli özelliklerdendir.
Günümüzde, bazı konuşmalarda yabancı kökenli kelimeler gereksiz yere kullanılmaktadır. Oysa dilimizde bu kelimelerin karşılığı olan sözcükler vardır. Örneğin “motivasyon” yerine “güdü”, “strateji” yerine “yöntem”, “vizyon” yerine “bakış açısı” kullanılabilir. Dilimize sahip çıkmak, etkili konuşmanın önemli bir parçasıdır.